در طی تاریخ-از جادوگران باستانی گرفته تا کتاب مقدس و فروید- زنان و مردان مجذوب رویاهای خود شده و به معنای نهانی آنها اندیشیده اند. مطالعات جدید نشان میدهند که خواب دیدن، کاربردی واقعی و سودمند دارد و همچنین میتواند تخیل ما را به اشکال غیر منتظره ای تقویت کند. بهتر از همه اینکه برای خواب دیدن، شخص نباید "مهارت" چندانی داشته باشد و توانایی رویا دیدن در دسترس همه هست.

مطالعات اخیر بر این نکته تاکید میکند که همه ما-حتی کسانی که هرگز رویاهایشان را به یاد نمی آورند- هر شب به مدت 90 دقیقه تا 3 ساعت خواب میبینیم که در 4 یا 5 دوره اتفاق می افتد. تصاویر MRI و اسکنهایPET نشان میدهند که در هر بخش از خواب دیدن، نواحی خاصی از مغز شروع به کار میکند و تصاویر رویایی را برای ما به همراه میاورد.

تا همین چند وقت اخیر، بسیاری از دانشمندان با این نظر که رویاها دارای معنایی عمیق و غنی هستند، مخالف بودند و در عوض اعتقاد داشتند که رویاها توسط شلیکهای اتفاقی ساقه مغز هنگام خواب REM (حرکات سریع چشم) به وجود می آیند. اما شواهد متعدد نشان دادند که رویاها میتوانند در مراحل دیگر خواب- که مراکز احساسی و بصری بالاتر مغز فعال میشوند- نیز آغاز شوند.

این امر نشان میدهد که رویا، نتیجه غریب یک روند بیولوژک بی معنا نیست. بلکه توسط آن قسمت از مغز که مرتبط با انگیزه، اهداف و امیال است، تولید میشود.

رویاها میتوانند با بقا و رهایی از مرگ مرتبط باشند. بنا به فرضیه یک استاد روانشناسی فنلاندی به نام آنتی روونسو (Antti Revonsuo)، خواب دیدن در تکامل انسان نقشی مرکزی دارد. " کاربرد بیولوژیکی یک رویا شبیه سازی وقایع تهدید آمیز و ایجاد موقعیتی برای تمرین روبرو شدن با عامل تهدید کننده و اجتناب از آن است.

" به این ترتیب، خوابهای ما میتوانند هشداری درباره چالشهای آینده بوده و امکان تمرین واکنشهای مفید-از جمله کنار رفتن از مسیر خطر- را در اختیار ما بگذارند. او حکایت میکند که شبی خواب یک تصادف اتوموبیل را بر روی تپه ای در نیویورک دیدم. چند هفته بعد که در همان تپه رانندگی میکردم، ناگهان متوجه پیچی در جاده شدم که تا قبل از آن توسط کامیون جلوی من از دید پنهان مانده بود. ناگهان خوابم را به یاد آوردم و به قدری سرعتم را کم کردم که با توقف کامل تفاوت چندانی نداشت، به این ترتیب از برخورد رو در رو با یک تریلی 18 چرخ نجات یافتم.

رویاها میتوانند به ما درباره خطرات درونی نیز هشدار دهند. آنها میتوانند از درون بدنمان گزارش داده و به ما بگویند که برای سالم شدن چه کنیم. مری اگنس تومی (Mary Agnes Twomey)، یک پرستار اهل بالتیمور، خواب دید که در درون بدن خود به گردش مشغول است و متوجه شد که درونش مانند دیگ بخاری است که هر لحظه در خطر انفجار قرار دارد. او به محض بیدار شدن به پزشک مراجعه کرد و متوجه شد که زخم معده دارد و باید بلافاصله تحت درمان قرار بگیرد. افراد دیگری هم هستند که میگویند در خواب از ابتلا به بیماریهایی از سرطان سینه گرفته تا نارسایی قلب، آگاه شده اند.

تحقیقات ثابت کرده اند که شما خواه رویاها را به عنوان یک هشدار بپذیرید یا خیر، آنها در هر صورت نقشی بسیبار حیاتی در یادگیری و حافظه ما بر عهده دارند.

به گفته درکتر ریچارد ویلکرسون (Richard Wilkerson)، از انجمن تحقیقی رویا، میگوید:" رویاها به ما امکان میدهند در شرایطی تازه به بازی و تجربه بپردازیم و راه حلهایی نو به دست آوریم. آنها امکان کشف مکانهایی نامتعارف در زندگی و تمرین رفتارهای جدید را در اختیار ما قرار میدهند."

یک منبع حاصلخیز خلاقیت، توانایی برقرار کردن ارتباطات تازه و غیرمنتظره است-کاری که ما همیشه هنگام خواب دیدن انجام میدهیم. به گفته دکتر ارنست هارتمن (Ernest Hartmann) استاد روانشناسی و نویسنده کتابهای متعدد در رابطه با خواب و رویا : "در رویا ارتباطات بسیار ساده تر، گسترده تر و آزادانه تر از هنگام بیداری انجام میشوند." اما او می افزاید : این ارتباطات، اتفاقی نیستند. بلکه توسط اولویتها و دلواپسیهای احساسی خواب بیننده هدایت میشوند." این امکان وجود دارد که در خواب به بینشهایی جدید درباره روابط خصوصی خود رسیده یا به ایده های هیجان انگیز و جدیدی دست یابیم.

هنرمندان متعددی چنین پدیده ای را تجربه کرده اند: پل مک کارتنی (Paul McCartney) (عضو گروه بیتلز) هنگامی که بیدار شد، موسیقی ترانه بسیار مشهور Yesterday را در ذهن داشت.

دیوید کان (David Kahn) استاد دانشگاه پزشکی هاروارد در این باره میگوید: "ذهن بیدار به طور محدود و در یک چهارچوب تعریف شده تفکر میکند، اما ذهن در رویا، هیچ محدودیتی ندارد." این گفته میتواند توضیحی بر این امر باشد که راه حلهای مشکلات نگران کننده معمولا در خواب به ذهن ما میرسد.

بیش از هرچیز، رویاها میتوانند در روبرو شدن با موانع احساسی به یاری ما بیایند. مارلین کانتور (Marlene Cantor) در انستیتوی می (May Institute) متوجه شد که در رویاهای زنان میان سال، موضوعاتی تکرار شونده وجود دارد. یکی از این زنان هر شب خواب رفتن به خانه ای محتاج به تعمیر را میدید. این خانه به تدریج اطراف او فرو میریخت و یک شب، او شاهد فرو ریختن سقف بود. او در یک شب دیگر خواب دید که دختر جوان و زیبایی از خانه مذکور بیرون دویده و به سمت مسیری پر از اتوموبیلهایی رفت که با سرعت حرکت میکردند. او هنگامی که دختر در آغوشش مرد به شدت گریست. این زن هنگام تعریف رویاهایش، چنین نتیجه گیری کرد که اولین منظره رویایی میتواند نمادی باشد که از وحشت او از بدن رو به پیری اش سرچشمه میگیرد و شاید هنگام گریستن بر مرگ دختر جوان، او عزادار خود جوانترش بوده است.

کانتور میگوید:" اکثر این زنان قبلا هرگز با کسی - نه خانواده و نه حتی روانکاو- درباره احساسات خود به معنای واقعی صحبت نکرده بودند. تعریف کردن رویاها، برای آنان احساس آرامش بسیاری به دنبال داشت که از خارج شدن از سکوت و انزوا نشأت میگرفت."

ما، چه رویاهایمان را تعریف کرده و یا آنها را در خلوت مورد بررسی قرار دهیم، همه میتوانیم به خوبی در میان قدرت آنها بیدار شویم. رویاها، در میان تنش و درهم ریختگی زندگی روزمره، میتوانند به ما در کشف مهمترین اولویتها کمک کنند.

چگونه از رویاهایمان استفاده کنیم
• رویاهایتان را ثبت کنید. به جای ورود عجولانه به کارهای روزمره، هر روز صبح 15 دقیقه برای اندیشیدن به رویاهای شب گذشته و یادداشت کردن آنها کنار بگذارید. اگر رویای خود را به یاد نمی آورید، اولین احساسات و افکار خود در زمان بیدار شدن را یادداشت کنید. این کار پیامی برای خود رویابین شما ارسال میکند :"من آماده شنیدن هستم".

• در زمینه خواب دیدن، دوستی پیدا کنید. کسی که رویاهایتان را با هم درمیان بگذارید. هنگامی که او خوابش را برایتان تعریف میکند، از وی بپرسید که هنگام بیداری چه حسی داشته است (خشم؟ خونسردی؟ هیجان؟) و اینکه از نظر او این رویا درباره آینده چه میگوید؟ هنگامی که نظر خود را درباره خواب او بیان میکنید، بگویید:"اگر من این خواب را دیده بودم..." به این ترتیب، شما بدون اینکه قدرت خواب بیننده را تغییر داده باشید، نظر خود را بیان کرده اید.

• وارد عمل شوید. اگر در خواب دیده اید که محل کارتان مانند کشتی تایتانیک در حال غرق شدن است، شاید زمان آن رسیده باشد که رزومه خود را بازبینی کنید. اگر خود را در خانه ای ایده آل دیدید و هنگام بیدار شدن، ناخشنود شدید، به گامهایی فکر کنید که بتواند زندگی واقعی شما را به زندگی رویایی نزدیک کند.